Prawo zawodowe adwokatów w Niemczech

Adwokat Niemcy Zakres usług Andreas Martin Kontakt

Prawo zawodowe adwokatów w Niemczech

Prawo zawodowe adwokatów w Niemczech uregulowane jest w kilku ustawach. Należy do nich Federalny regulamin adwokacki (BRAO), Regulamin zawodowy (BORA) oraz Regulamin adwokatów wyspecjalizowanych (FAO). Na szczeblu międzynarodowym Zasady wykonywania zawodu przez adwokatów w Unii Europejskiej obowiązuje Kodeks etyki adwokatów Unii Europejskiej w wersji z dnia 28.11.1998 r. (CCBE).

Adwokat w Niemczech musi – podobnie jak adwokat w Polsce – przestrzegać różnych obowiązków zawodowych. Do podstawowych obowiązków adwokata w Niemczech należy zachowanie niezależności zawodowej, zachowanie milczenia, obowiązek rzeczowości, zakaz reprezentowania sprzecznych interesów oraz rzetelność względem powierzanych mu środków finansowych i wartości majątkowych. Oprócz wymienionych podstawowych obowiązków istnieje jeszcze wiele innych uregulowań, które zostaną tu przedstawione jedynie w krótkim zarysie.

1. Obowiązek zachowania milczenia – adwokat niemcy

Adwokat ma obowiązek, a także prawo zachowania milczenia. Obowiązek zachowania milczenia – dotyczący w szczególności informacji o charakterze niejawnym powierzanych adwokatowi przez klienta – odnosi się z zasady do wszystkich. Oznacza to, iż obejmuje on także współpracowników oraz członków własnej rodziny. Prawo zachowania milczenia dotyczy przede wszystkim przypadków, w których adwokat miałby na przykład ujawnić organom ścigania informacje uzyskane w związku z reprezentacją klienta. W takim wypadku adwokatowi przysługuje prawo odmowy zeznań.

2. Niezależność zawodowa

Adwokat w Niemczech nie może nawiązywać relacji zagrażających jego zawodowej niezależności. Chodzi tu przede wszystkim o niezależność ekonomiczną adwokata. W przeciwieństwie do zasad obowiązujących w Polsce w Niemczech dozwolonym jest, aby adwokat pracował w charakterze zatrudnionego na rzecz innego adwokata. Ustawa przewiduje jednak, iż jest do dopuszczalne wyłącznie na stosownych warunkach ekonomicznych, tzn. że adwokat pracujący w charakterze zatrudnionego musi otrzymywać wynagrodzenie w rozsądnej wysokości. W praktyce warunek ten jednak nie zawsze jest spełniony. W dalszej kolejności istotnym jest, aby adwokat nie był ekonomicznie uzależniony od swojego klienta. Uwzględniając takie stanowisko w Niemczech wprowadzono ustawowy zakaz stosowania honorariów uzależnionych od powodzenia prowadzonych spraw.

Adwokat musi otrzymać swoje honorarium niezależnie od wyniku procesu zachowując tym samym finansową niezależność od klienta. Niedawno jednak ustawowy przepis zakazujący stosowanie honorariów uzależnionych od wyniku sprawy uznany został przez Federalny Trybunał Konstytucyjny za niedopuszczalny. Stwierdzono, iż stanowi on niedopuszczalne ograniczenie swobody wykonywania zawodu. Ustawodawca został tym samym zobowiązany do przyjęcia nowej regulacji prawnej w tym zakresie. Należy przypuszczać, iż zakaz ten zostanie w przyszłości przynajmniej częściowo zniesiony. Jednak do czasu przyjęcia nowej regulacji umowy pomiędzy adwokatami a klientami przewidujące wypłatę honorarium w zależności od powodzenia sprawy są niedopuszczalne.

3. Obowiązek rzeczowości

Adwokat zobowiązany jest do rzeczowego zachowania w stosunku do osób trzecich oraz innych adwokatów. Właściwie powinno być to oczywiste, lecz w Niemczech ze względu na stosunkowo dużą liczbę adwokatów w praktyce często dzieje się inaczej. Szczególnie w „prawniczych“ aglomeracjach, gdzie konkurencja jest bardzo duża, np. w Berlinie, adwokaci coraz częściej pozwalają sobie na nierzeczowe wypowiedzi przed sądem bądź w pismach, aby wywrzeć wrażenie na kliencie. Obowiązek rzeczowości obejmuje również zakaz świadomego rozpowszechniania informacji niezgodnych z prawdą.

4. Zakaz reprezentowania sprzecznych interesów

Adwokat nie może reprezentować stron wyznających sprzeczne interesy. Oznacza to, iż adwokat w przypadku potencjalnego konfliktu interesów musi zrezygnować z powierzonego mu mandatu. W praktyce jednak zakaz ten często jest naruszany, kiedy to na przykład w sprawach rozwodowych obojgu małżonkom udziela się porady, a później reprezentuje jednego z małżonków przed sądem występując przeciwko drugiemu z małżonków. Również w sprawach karnych i sprawach dotyczących wypadków drogowych zakaz ten w praktyce nie zawsze jest przestrzegany.

5. Gospodarowanie powierzonymi środkami finansowymi

Adwokat ma obowiązek rzetelnego gospodarowania środkami finansowymi i wartościami majątkowymi klienta. Adwokat ma na przykład obowiązek bezzwłocznego wydania klientowi obcych środków finansowych. Jednak w praktyce właśnie ten nakaz często jest naruszany.

Pozostałe normy zawodowe – adwokat niemcy

1. Doskonalenie zawodowe

Adwokat ma obowiązek podnoszenia swoich kwalifikacji zawodowych. W praktyce obowiązek ten nie jest weryfikowany. Wyjątek stanowią tzw. adwokaci wyspecjalizowani. Muszą oni w regularnych odstępach czasu przedkładać stosowne dokumenty potwierdzające uczestnictwo w kursach i szkoleniach.

2. Reklama

Niegdyś – podobnie jak w Polsce – adwokatów obowiązywał zakaz reklamy dopuszczający wyjątki jedynie w określonych przypadkach (otwarcie kancelarii) i na ścisłych warunkach. Obecnie reklama zasadniczo jest dozwolona, jeżeli ma charakter rzeczowy. Reklama nie może odwoływać się do wysokości uzyskiwanych przychodów ani zawierać nierzeczowych treści. W praktyce wygląda to często tak, że podaje się nazwę kancelarii, adres i numer telefonu, a dodatkowo wyszczególnia się dziedziny, w jakich specjalizuje się dany adwokat lub kancelaria. Reklam nadawanych w telewizji bądź radiu praktycznie się nie obserwuje. W przeciwieństwie do Stanów Zjednoczonych w Niemczech adwokaci prawie nigdy nie ogłaszają się w telewizji ani w radiu.

3. Specjalizacja adwokacka

W Niemczech od lat obserwuje się bardzo silną tendencję do specjalizacji adwokatów w określonych dziedzinach. Spowodowane jest to przede wszystkim faktem, iż w wielkich aglomeracjach, takich jak na przykład Berlin, Monachium czy Frankfurt nad Menem, panuje bardzo duża konkurencja. Odpowiedzią adwokatów na taki stan rzeczy jest specjalizacja w określonych dziedzinach prawa. Ustawodawca w 1986 roku zareagował na to stosownie wprowadzając ponownie tzw. specjalizacje adwokackie. Zgodnie z tym zamysłem adwokat specjalizujący się w określonych dziedzinach prawa może określać się mianem adwokata-specjalisty w danej dziedzinie, jeżeli ukończył z powodzeniem teoretyczny kurs i dodatkowo wykaże, iż prowadził określoną liczbę spraw w tej konkretnej dziedzinie. Początkowo funkcjonowały jedynie specjalizacje adwokackie w zakresie prawa podatkowego, prawa socjalnego, prawa administracyjnego i prawa pracy.

Ponieważ jednak wśród adwokatów mocno krytykowano fakt funkcjonowania specjalizacji tylko w pewnych określonych dziedzinach z pominięciem innych obszarów, takich jak na przykład prawo komunikacyjne, mimo iż również ta dziedzina wymaga specjalizacji, ustawodawca dopuszcza obecnie również funkcjonowanie specjalizacji adwokackich w innych dziedzinach. Są to specjalizacje w zakresie prawa autorskiego i medialnego, prawa informatycznego, prawa budowlanego i architektonicznego, prawa spadkowego, prawa rodzinnego, przemysłowych praw ochronnych, prawa handlowego i prawa spółek, prawa upadłościowego, prawa medycznego, prawa najmu i własności mieszkaniowej, prawa karnego, prawa transportowego i spedycyjnego, prawa komunikacyjnego i prawa ubezpieczeniowego.

Daje się zaobserwować, że klienci stają się coraz bardziej wymagający, jeśli chodzi o specjalizację. Obecnie klienci z góry poszukują adwokatów specjalizujących w konkretnych dziedzinach, a w dużych aglomeracjach stało się normą, iż klienci nie korzystają z porad jednej kancelarii w kilku sprawach, lecz powierzają je różnym wyspecjalizowanym adwokatom. W rezultacie specjalizacja doprowadziła do tego, że pojedynczy adwokaci – przynajmniej w dużych aglomeracjach – często zajmują się jedną dziedziną prawa, np. prawem karnym, prawem rodzinnym czy prawem komunikacyjnym. Większe kancelarie starają się przyjmować adwokatów posiadających możliwie jak najwięcej specjalizacji. Należy tu jednak zaznaczyć, że adwokat może zdobyć maksymalnie dwie specjalizacje.

Specyfika adwokackiego prawa zawodowego w Niemczech

Charakterystycznym elementem niemieckiego prawa zawodowego jest ponadto fakt, iż doradztwo prawne podlega daleko idącej reglamentacji. Tzw. ustawa o doradztwie prawnym zezwala na wykonywanie usług w zakresie doradztwa prawnego zasadniczo jedynie adwokatom. Z tego względu działalność związaną z obsługą prawną – z pominięciem nielicznych wyjątków (ochrona konsumenta, organizacje zrzeszające najemców, firmy windykacyjne) mogą z zasady wykonywać jedynie adwokaci. Inną szczególną cechą był fakt, iż adwokat mógł występować przed naczelnymi sądami krajowymi dopiero po upływie pięciu lat od uzyskania prawa do wykonywania zawodu adwokata. Jednak niedawno uległo to zmianie. Zwykły adwokat nie może występować przed Trybunałem Federalnym. Uprawnienia takie posiadają jedynie adwokaci o specjalnych kompetencjach (są to adwokaci dopuszczeni do współpracy z Trybunałem Federalnym, jest ich ok. 20).

Ww. szczególne elementy stały się ostatnio przedmiotem poważnej krytyki ze strony Unii Europejskiej. Z tego względu w niemieckim ustawodawstwie nastąpią wkrótce stosowne zmiany, dzięki czemu osoby trzecie otrzymają wcześniej możliwość wykonywania doradztwa prawnego oraz reprezentacji. Monopol adwokatury na doradztwo prawne nie zostanie jednak zniesiony. Doradztwo prawne w swojej kluczowej części będzie również w przyszłości zastrzeżone wyłącznie dla adwokatów. Możliwość prowadzenia doradztwa prawnego przez osoby trzecie będzie dopuszczalna w dziedzinach pomocniczych (bankowość, ubezpieczenia itp.).

Ponadto w Niemczech istniał tzw. zakaz posiadania podwójnego miejsca pracy. Oznaczał on, iż adwokat mógł prowadzić kancelarię tylko w jednej miejscowości. Gdyby sam chciał prowadzić kancelarię również w innej miejscowości, to według obowiązującego w Niemczech prawa zawodowego nie było to możliwe. Również to zostało już zmienione.

Reasumując można stwierdzić, iż prawo zawodowe adwokatów w Republice Federalnej Niemiec w ciągu ostatnich lat uległo w znacznej części daleko idącej liberalizacji. W pewnych dziedzinach, na przykład w doradztwie podatkowym i w kwestiach reprezentacji, polskie prawo zawodowe jest raczej bardziej liberalne. Z drugiej strony należy stwierdzić, że daleko idąca specjalizacja adwokatów w Niemczech nastąpiła po to, aby lepiej radzić sobie z konkurencją rekrutującą się z innych grup zawodowych, np. z strony doradców podatkowych i ubezpieczycieli. Ponadto – w związku z rosnącą liczbą adwokatów – widoczna jest również tendencja ciągłego wzrostu wielkości kancelarii w dużych miastach. W Niemczech stało się normą, iż średnie firmy reprezentowane są przez kancelarie prawne prowadzone przez 10 adwokatów. Natomiast duże niemieckie przedsiębiorstwa korzystają obecnie prawie wyłącznie z usług międzynarodowych kancelarii prawnych. Praktycznie wykluczone jest, aby pojedynczy adwokat – z wyjątkiem spraw karnych – reprezentował dużą firmę.

A. Martin – Szczecin – prawnik niemiecki