Adwokatura w Niemczech 2

Adwokat Niemcy Zakres usług Andreas Martin Kontakt

Adwokatura w Republice Federalnej Niemiec – II

– Rechtsanwalt Andreas Martin – Berlin Marzahn -

W poprzednim numerze pisałem o studiach i aplikacjach w Republice Federalnej Niemiec. W tym numerze znajdą Państwo informacje na temat pracy adwokatów w Niemczech.

Jak już pisałem, w Niemczech po zdaniu drugiego egzaminu państwowego stosunkowo łatwo jest uzyskać dopuszczenie do wykonywania zawodu adwokata. Odmowa dopuszczenia możliwa jest jedynie w wyjątkowych przypadkach. W decyzji o dopuszczeniu do wykonywania tego zawodu nieistotnym jest, czy w okręgu podlegającym jurysdykcji danego sądu rejonowego istnieje zapotrzebowanie na nowych adwokatów czy też nie (§ 20 ust. 2 zd. 1 Federalnego regulaminu adwokackiego, w skrócie BRAO). Po uzyskaniu dopuszczenia adwokat może w zasadzie występować przed każdym sądem Republiki Federalnej Niemiec za wyjątkiem wyższych sądów krajowych (dopiero po upływie 5 lat od uzyskania dopuszczenia do wykonywania zawodu) i Trybunału Federalnego (posiadającego ok. 20 własnych adwokatów współpracujących wyłącznie z tą jedną instytucją).

Z chwilą dopuszczenia do zawodu adwokat staje się automatycznie członkiem izby adwokackiej kraju związkowego, na terenie którego mieści się jego kancelaria (np. Izby Adwokackiej Meklemburgii-Pomorza Przedniego). Z członkostwem w izbie adwokackiej łączy się obowiązkowa przynależność do adwokackiej kasy zaopatrzeniowej. Dzięki wpłacanym do niej co miesiąc składkom adwokat nabywa m.in. ekspektatywy emerytalne. Przykładowo w berlińskiej adwokackiej kasie zaopatrzeniowej minimalna wysokość składki wynosi na dzień dzisiejszy ok. 100,00 €. Zadaniem kasy zaopatrzeniowej jest tworzenie dla adwokatów finansowego zabezpieczenia na starość. Izba adwokacka reprezentuje interesy swoich członków, doradza swoim członkom w zakresie prawa zawodowego i troszczy się o to, aby było ono przestrzegane, występuje w roli pośrednika w ewentualnych sporach pomiędzy adwokatem a jego klientami oraz zajmuje się organizacją szkoleń dla swoich członków. Izba adwokacka Meklemburgii-Pomorza Przedniego, której jestem członkiem, liczy sobie obecnie ok. 1.400 członków.

W przeciwieństwie do członkostwa w kasie zaopatrzeniowej i izbie adwokackiej przynależność adwokata do stowarzyszeń adwokackich ma charakter dobrowolny. Największym stowarzyszeniem adwokackim jest Niemieckie Stowarzyszenie Adwokatów (DAV) (http://www.anwaltverein.de). Niemieckie Stowarzyszenie Adwokatów reprezentuje interesy niemieckiej palestry od 1871 roku. Przynależą doń 242 stowarzyszenia adwokackie w Niemczech oraz jedno we Francji. Za pośrednictwem lokalnych stowarzyszeń adwokackich członkiem Niemieckiego Stowarzyszenia Adwokatów jest ok. 60.000 adwokatów obojga płci. Niemieckie Stowarzyszenie Adwokatów angażuje się w aktywny sposób w interesy zawodowe i ekonomiczne niemieckich adwokatów. Za pośrednictwem swoich 32 komisji ustawodawczych działających we wszystkich dziedzinach prawa Niemieckie Stowarzyszenie Adwokatów zajmuje stanowisko w sprawie krajowych projektów ustaw i projektów wytycznych Unii Europejskiej mających wpływ na proces parlamentarnego kształtowania woli w Niemczech i w Europie. W ten właśnie sposób Niemieckie Stowarzyszenie Adwokatów opowiedziało się w zdecydowany sposób za kształtem wchodzącej w życie z dniem 1.07.2004 roku Ustawy o wynagrodzeniu adwokatów (RVG). Dzięki tej ustawie po raz pierwszy od 10 lat ulegną podwyższeniu opłaty adwokackie oraz zreformowane zostaną przepisy regulujące kwestię opłat. Oprócz różnego rodzaju szkoleń Niemieckie Stowarzyszenie Adwokatów prowadzi także Informację o Adwokatach w Niemczech pośrednicząc w ten sposób w kontakcie potencjalnych klientów z adwokatami. Krótko mówiąc, Niemieckie Stowarzyszenie Adwokatów jest kluczową instytucją reprezentującą interesy adwokatów w Niemczech.

Sposób wykonywania zawodu adwokata w Niemczech uzależniony jest od tzw. prawa zawodowego obejmującego zasady postępowania. Regulacje z zakresu prawa zawodowego zawarte są m.in. w Federalnym regulaminie adwokackim (BRAO) i Regulaminie zawodowym (BORA). Do obowiązków adwokata należy według nich przykładowo zachowanie niezawisłości (adwokat jest niezależnym organem opieki prawnej), dochowanie tajemnicy, rzeczowość, doskonalenie poprzez szkolenia, przestrzeganie zakazu reprezentacji stron o sprzecznych interesach oraz natychmiastowe przekazywanie obcych środków pieniężnych. Stosowanie reklamy przez adwokatów było jeszcze niedawno zasadniczo zakazane. Jednak w ciągu ostatnich lat ograniczenie to uległo liberalizacji. Obecnie reklama jest zasadniczo dozwolona, o ile jest rzeczowa i nie ma charakteru reklamy indywidualnej adresowanej do konkretnych klientów.

Ponadto adwokat występując przed sądem ma obowiązek noszenia togi (§20 BORA). Obowiązek ten nie dotyczy wystąpień w sądach rejonowych w sprawach cywilnych. Jednak również w takim przypadku prawie każdy adwokat (włącznie ze mną) nosi togę. Sędzia ma taki obowiązek w każdym wypadku (§ 21 Ustawy wykonawczej do Ustawy o ustroju sądów powszechnych). Toga wykonana jest z czarnego materiału. Toga adwokacka nie różni się znacząco wyglądem od togi sędziowskiej. Obie togi różnią się jedynie materiałem, z którego wykonany jest kołnierz, przy czym kolor kołnierza w jednym i w drugim przypadku jest taki sam. Przed Trybunałem Federalnym i Federalnym Trybunałem Konstytucyjnym nosi się togę w kolorze czerwonym. Obowiązek noszenia togi przez adwokatów zapoczątkowany został pruskim dekretem z roku 1776.

Oprócz wymienionych powyżej obowiązków adwokaci posiadają także pewne przywileje. Należy do nich m.in. prawo o opłatach gwarantujące tzw. opłaty minimalne, monopol na doradztwo prawne oraz istnienie przymusu adwokackiego w niektórych sądach.

W Niemczech kwestię opłat adwokackich reguluje Federalny regulamin opłat adwokackich (BRAGO). Jak wspominałem wyżej, 1.07.2004 roku wchodzi w życie nowe prawo o opłatach (RVG) niosące ze sobą pewne korzystne zmiany. Zasadniczo wysokość opłat kształtuje się w zależności od wartości sporu lub wartości przedmiotu. Oznacza to, iż czym większa owa wartość, tym wyższe opłaty. Wysokość opłaty za pierwszą poradę ograniczona jest do kwoty 180,00 € (wraz z podatkiem VAT, §20 BRAGO). Adwokat ma obowiązek naliczenia opłat ustawowych. Nie dotyczy to jednak czynności pozasądowych. W tym wypadku adwokat może pobrać niższą opłatę. Zasadniczo możliwe jest także uzgodnienie opłat wyższych niż opłaty ustawowe.

Doradztwo prawne w Republice Federalnej Niemiec wciąż jeszcze zastrzeżone jest dla adwokatów (Ustawa o doradztwie prawnym). Istnieje jednak kilka nielicznych wyjątków od tej zasady (np. stowarzyszenia najemców lokali i centrale konsumenckie). Ponadto zarówno w sądownictwie cywilnym (począwszy od sądu krajowego) jak i karnym (począwszy od sądu krajowego) oraz w sądownictwie administracyjnym (poczynając od wyższego sądu administracyjnego), czyli od drugiej instancji, istnieje przymus adwokacki. W niektórych przypadkach przymus taki istnieje już na poziomie pierwszej instancji (np. w sprawach rodzinnych toczących się przed sądem rejonowym). Przedstawione powyżej przywileje nie są jednak pozbawione kontrowersji. W przyszłości należy się liczyć z tym, iż właśnie ze względu na ujednolicanie prawa i dostosowywanie prawa niemieckiego do prawa europejskiego (likwidacja ograniczeń w zakresie konkurencji) przywileje te staną się obiektem wzmożonej krytyki. Dotyczy to w szczególności prawa do opłat i monopolu na doradztwo prawne.

Podsumowując pragnę zauważyć, iż w ramach europeizacji w Polsce należy się spodziewać podobnego rozwoju sytuacji adwokatów (czyli złagodzenia przepisów dotyczących reklamy, pojawienia się tendencji to tworzenia większych kancelarii, liberalizacji przepisów dotyczących opłat). Aby zapobiec „wyprzedaży” przywilejów niezbędna jest silna reprezantacja interesów (organizacje adwokackie, izby adwokackie). W Republice Federalnej Niemiec rzeczywistość pokazała, iż ciągła walka adwokatów w obronie swoich interesów w końcowym rezultacie się opłaciła, jak miało to na przykład miejsce w przypadku nowej Ustawy o wynagrodzeniu adwokatów.

Rechtsanwalt Andreas Martin